هر شهری به فراخور تاریخ خود، محله‌ها و کوچه‌هایی دارد که شناسنامهٔ تاریخی آن شهر محسوب می‌شود. به عنوان مثال، تاریخ تهران را همه از کوچه‌پس‌کوچه‌های لاله‌زار می‌شناسند، اصفهان را از مرداویج و شیراز را از محلهٔ میدان شاه معرفی می‌کند.
یکی از شهرهای مهم تاریخی ایران، یزد است. شهر بادگیرها و سقف‌های مناره‌دار و ساباط‌ها، کوچه‌پس‌کوچه‌های قدیمی یزد برای علاقه‌مندان به معماری شبیه جزوه‌های ایستاده اند. یزد با نوع سازه‌هایش نگین شهرهای کویری است. نمونه‌ای کامل و زیبا. البته بافت جدید شهر، به اصطلاح دستی به سر و رویش کشیده شده. اما در کوچه‌پس‌کوچه‌های قدیمی، بافت نامنظم و متراکم است. اکثر کوچه‌ها سقف‌های هلالی دارند.
قدم زدن در کوچه‌پس‌کوچه‌های یزد خود یک تفریح منحصر به فرد خواهد شد. البته یزد این عروس زیبای کویر، دیدنی‌های بسیاری دارد. به کوچه مازاری‌ها هم می‌رسیم اما معروف‌ترین مکان دیدنی یزد، مجموعهٔ امیر چخماق است. میدان امیر چخماق در بخش مرکزی یزد قدیم قرار گرفته که خود مجموعه‌ای تاریخی متشکل از بازار، مسجد، آب‌انبار و تکیه است. در برنامه‌ریزی ساخت آن، ردپای یک زن از دورهٔ تیموری به جا مانده است.
به کوچه مازاری هم می‌رسیم اما حیف است اگر قبل از آن چیزی از زندان اسکندر نگوییم. زندان اسکندر در واقع یک مدرسه بوده است. نکتهٔ جالب راجع به این مکان، این است که با خشت خام ساخته شده و در آن از هیچ کاشی ای استفاده نشده است. با این حال، همچنان رنگ‌های آبی چشم‌نوازند.
اگر به معماری علاقه‌مند باشید، حتماً می‌دانید که سبک معماری کویر، بنا را دور تا دور یک حیاط در نظر می‌گیرد. وسط حیاط نیز یک چاه وجود دارد که به یک آب‌انبار جالب می‌رسد.
مدرسه اسکندر و بناهای تاریخی دیگر خود سرفصل‌های جداگانه‌ای نیاز دارند که حتماً به آنها خواهیم پرداخت اما در ادامه به جزئیاتی از کوچه مازاری‌های یزد، آنچه هدف اصلی این متن است توجه کنید.
باغ دولت آباد یزد بلند ترین بادگیر دنیا